«Անկումը» Ալժիրում ծնված ֆրանսիացի գրող Ալբեր Կամյույի վերջին ավարտուն վեպն է։ Այն ներկայացնում է անկեղծ մենախոսությունների շարք, որոնց միջոցով պատմողը՝ Ժան Բատիստ Կլեմանսն անդրդադառնում է այնպիսի թեմաներին, ինչպիսիք են՝ անհատի ազատության բնույթը, մարդկային հարաբերությունները, ազնիվ և բարոյական ապրելը, սուտը, կեղծիքը և այլն։ Գրքի իրադարձությունների ողջ զարգացումը պայմանավորված է պատմողի գաղափարների ներկայացումով։ Կառանձնացնեմ խոսքերից մի քանիսը, որոնք որոշ դեպքերում իրենցից ներկայացնում են գլխավոր թեմաների հիմքեր․
«Որքա՜ն հանցագործություններ են կատարվել ոչ մի այլ պատճառով, քան այն, որ հանցագործը չէր կարող համակերպվել սխալ լինելու հետ։ Ես ճանաչում էի մի արդյունաբերողի, ով ուներ կատարյալ կին` համընդհանուր հիացմունքի առարկա, և, այնուամենայնիվ, նա դավաճանեց կնոջը: Տղամարդը բառիս բուն իմաստով զայրանում էր այն բանի համար, որ նա սխալվել է, չի պարգևատրվել կամ չի կարողացել իրեն լավ վարքի վկայական շնորհել: Որքան կատարյալ էր հանդիսաում նրա կինը, այնքան նա ավելի էր կատաղում։ Ի վերջո, սխալ լինելը իր համար անտանելի դարձավ։ Այսպիսով, ի՞նչ եք կարծում, նա ի՞նչ արեց: Հրաժարվե՞ց անհավատարիմ լիելուց։ Ոչ: Նա սպանեց կնոջը։ Այդպես էլ ես հանդիպեցի նրան:»
«Ես սովորել եմ համակրանքով բավարարվել։ Այն ավելի հեշտ է ստանալ, և ոչ մի պարտավորվածություն չի պահանջում: Ներքին մենախոսության մեջ «Խնդրում եմ, ընդունիր իմ համակրանքը» գալիս է անմիջապես «հիմա եկեք ուրիշ բանի միջով անցնենք»-ից առաջ։ Դա այն զգացմունքն է, որը զգում է վարչապետը կամ ընկերության նախագահը. ինչ-որ աղետից հետո դուք այն էժան եք ստանում: Ընկերությունն այնքան էլ հեշտ չէ. այն երկար ու դժվար է ստանալ, բայց երբ այն կա՝ ազատվել չես կարող, պետք է յոլա գնաս: Ամեն դեպքում, մի սպասեք, որ ձեր ընկերները ամեն երեկո կզանգահարեն ձեզ, ինչպես և պետք է, պարզեն, թե արդյոք դա այն օրն է, երբ որոշել եք ինքնասպան լինել ընկերակցության կարիք ունենալու պատճառով, թե՞ պարզապես չեք ցանկանում դուրս գալ. Ոչ, ոչ, մի անհանգստացեք: Եթե զանգահարեն, դա կլինի այն օրը, երբ դու մենակ չես, և կյանքը ժպտում է քեզ:»
«Ո՞վ կքնի հատակին մեզ համար, իմ սիրելի ընկեր: Արդյո՞ք ես ինքս ընդունակ եմ դա անելուն: Ասեմ ձեզ, ես կցանկանայի լինել և կլինեմ: Այո, մենք բոլորս մի օր կկարողանանք, և դա կլինի մեր փրկությունը: Բայց դա հեշտ չէ, քանի որ ընկերությունը մոռացվող է կամ առնվազն՝ անզոր: Այն չի կարող հասնել իր ուզածին։ Գուցե, ի վերջո, այն այնքան չի ուում, որքան հարկավոր է։ Երևի մենք բավականաչափ չենք սիրում կյանքը։ Նկատե՞լ եք, որ միայն մահն է արթնացնում մեր զգացմունքները:»
Իմ սիրելի ընկեր, մենք չպետք է նրանց նույնիսկ չնչին հնարավորություն տանք մեզ դատելու համար: Հակառակ դեպքում մենք բաժանվում ենք կտորների: Մենք պետք է նույն նախազգուշական միջոցներ ձեռնարկենք, ինչ առյուծ ընտիրը: Եթե նա դժբախտություն է ունենում, վանդակ մտնելուց առաջ, սափրվելիս ինքն իրեն կտրելու, ի՜նչ խնջույք է դա արարածների համար։ Ես այդ ամենը հասկացա այն օրը, երբ հասավ կասկածը, որ, երևի, այդքան էլ հիացմունքի արժանի մարդ չեմ։ Այդ ժամանակվանից՝ ես զգուշանում եմ։ Եթե մի քիչ արյունահոսեի, ուրեմն ամեն ինչ կորած էր. ինձ կկործանեին։
Ես պետք է ազատվեի այն զգացումից, որը խեղդում էր ինձ։ Ես ուզում էի կոտրել այն մանեկենը, որը որտեղ էլ գնայի՝ ներկայացնում էի աշխարհին, և բաց մնայի, որպեսզի ստուգեմ, թե ինչ կա նրա որովայնում:
Կարճ ասած, տեսնում եք, հիմնական գաղափարը ոչ թե այլևս ազատ լինելն է, այլ ապաշխարելն ու հնազանդվելն ավելի մեծ դավաճանի, քան դուք: Երբ մենք բոլորս մեղավոր լինենք, դա կլինի ժողովրդավարություն: Էլ չենք խոսում այն մասին, որ մեզ պետք է վրեժ լուծել միայնակ մեռնելու համար։ Մահը միայնակ է, իսկ ստրկությունը՝ հավաքական։ Մնացածներն էլ իրենց պարտքն են ստանում, և մեզ հետ միաժամանակ, ինչը կարևորն է։ Մի խոսքով, բոլորը համախմբված, բայց ծնկաչոք՝ գլուխները խոնարհված։
Եվ դուք կարող եք բարձրացնել իմ նոր կտրված գլուխը ամբոխի առջև, որպեսզի նրանք իմ մեջ իրենց ճանաչեն, և ես ևս մեկ անգամ տիրեմ նրանց, որպես օրինակ նրանց։
Նունե Հովհաննիսյան 